Pora na podsumowania. Nie mogłem się zebrać do napisania
kolejnego postu. Podsumowanie doświadczeń całego roku w jednym, krótkim tekście
wydaje się niemożliwe. Będę więc na bieżąco podsumowywał – pewnie przez kolejny
rok J.
Dziś kilka najważniejszych przemyśleń.
Czy udało się przez rok nie kupować jedzenia? Nie. Bywały
okresy, kiedy byłem prawie całkowicie samowystarczalny. Bywały też takie
(szczególnie związane z tzw. „pracą zawodową”), kiedy niezręcznie było wozić ze
sobą ziemniaki, pokrzywę, baraninę czy suszoną cukinię J. Czasami nie starczało
siły woli, by wytrzymać na własnych, skromnych posiłkach. Nie byłem ortodoksyjny, bo wymagało by to postawienia rodziny do góry nogami. I tak mają sporo wyzwań związanych z odchyłami tatusia :).
Oto największe sukcesy.
Niezależność żywieniowa. Na pewno osiągnąłem duży skok w kierunku niezależności żywieniowej. To oprócz satysfakcji i opalenizny daje sporo siły wewnętrznej. Wiem, że jestem w stanie zapewnić większość potrzeb żywieniowych mojej rodziny.
Złote kury. Albo raczej srebrne, bo nasz kogut uwieczniony na tym zdjęciu jest rasy włoszek srebrny :). Poprzedniego niestety zjadł myszołów.
Kury okazały się bezcenne. Przy bardzo małym zaangażowaniu dawały codziennie pyszne jajka. Gdybym z powrotem mieszkał w blokach to starałbym się namówić sąsiadów na osiedlowy kurnik. Dbając w miarę o czystość, wokół kurniku nie było żadnego smrodu, którego tak często boją się miastowi. Na początku kury były uciążliwe, bo mogły chodzić wszędzie wokół domu. To dość szybko spowodowało bunt domowników. Okazało się, że siatka do ogrodzenia elektrycznego dla owiec (90cm wysokości) okazała się prawie 100% barierą dla kur. Konieczne było
przycięcie skrzydeł, a tu jak zwykle YouTube przyszedł z pomocą. Raz zbudowany kurnik i kilka prostych pomocy: poidło, karmidło, gniazda, pojemnik na paszę spowodowały, że przy minimalnej obsłudze osiągamy świetne efekty. Kury mają ogrodzony spory wybieg z kawałkiem ich ulubionego lasu.
Owce. Samodzielna hodowla owiec okazała się nie aż tak trudna, jak się wydawało na początku.
Bywały momenty, kiedy sądziłem, że wysiłek włożony w opiekę nad owcami nie ma sensu. Z każdym dniem jednak było łatwiej. Asysta przy porodach, przycinanie racic, strzyżenie, dojenie czy ostatecznie ubój, oskórowanie i rozporcjowanie zwierzęcia – to wszystko umiejętności, które na początku wydają się niezwykle trudne, ale z czasem nabiera się wprawy. Korzystam z jednej książki "
Storey's Guide to Raising Sheep" oraz z niezliczonych filmów instruktażowych na You Tube. Owce to większe obowiązki ale również większe pożytki. Stado mniejsze niż dziesięć zwierząt zapewnia całej rodzinie pełne zapotrzebowanie na mięso w sposób odtwarzalny (co roku nowy cykl). Mleka i przetworów wystarcza rodzinie ze sporym nadmiarem. Nawet udało się już zrobić trochę zapasów na zimę w postaci sera feta i bryndzy (wybaczcie, ale nie zamierzam oscypków nazywać scypkami czy fety favitą czy fettiną ze względu na nieludzkie regulacje zakazujące używania oczywistych nazw).
Do tego dochodzi wełna oraz obornik –
wyjątkowy skarb w warzywniku, dzięki któremu rosną takie kalarepy mutanty :).
Naturalne leki. Od ponad 18 miesięcy nie zjadłem żadnego syntetycznego leku. Wyjątkiem była szczepionka, na którą się zdecydowałem przed podróżą do Nigerii. Korzystałem ze wsparcia świetnej kobiety z Mongolii, która leczy zgodnie z Tradycyjną Medycyną Chińską. Poza tym wszystkie dolegliwości leczę sam. Najlepszym lekarstwem okazał się post. Już ponad rok przez jeden dzień w tygodniu nic nie jem i raz na porę roku poszczę przez co najmniej 10 dni. Trudno w krótkim czasie nadrobić dwadzieścia lat zabójczego trybu życia, ale z każdym kolejnym postem widzę znaczącą poprawę.
Jako drugie źródło poprawy zdrowia uznaję zioła. Od kwietnia prawie co dziennie zjadam
sałatkę „pasterską” z kilkunastu świeżo zebranych ziół. Odnoszę wrażenie, jakby część życiodajnej energii tych „uporczywych chwastów” przechodzi na mnie.
Duży udział własnego jedzenia powoduje, że ilość zjadanych trucizn jest mniejsza niż kiedyś. Gdy kupuję jedzenie to staram się, by było proste, bez chemii.
Sen. Kolejną zmianą jest zmiana rytmu snu. Staram się spać, gdy jestem śpiący. Choćby parę minut. Organizm ustawił mi się na rytm przedszkolaka – często budzę się o świcie, a koło południa organizm domaga się drzemki. W Chinach widziałem jak pracownicy fabryki mieli karimaty pod biurkami - koło południa kładli się na godzinny wypoczynek. To dobry zwyczaj.
Dystans. Jest jeszcze jeden element, któremu przypisuję dobre zdrowie - rosnący dystans do życia. Kiedyś pracowałem od rana do nocy będąc przekonanym, że to co robię jest niewiarygodnie ważne, i że sam jestem ważny. Teraz rozumiem powiedzenie, że cmentarze są pełne niezastąpionych ludzi. Nabrałem sporego dystansu do swojej wartości i do życia.
Więcej słońca. Od 18 miesięcy nie noszę okularów przeciwsłonecznych i znacznie więcej czasu spędzam na polu. Kiedyś trafiłem na ciekawą książkę
"Sztuka widzenia" A. Huxley'a, w której okulary przeciwsłoneczne były wymieniane jako jedna z podstawowych przyczyn problemów ze wzrokiem. Dodatkowo wyczytałem, że ograniczony dostęp światła ma niekorzystny wpływ na psychikę. Podpatrywałem dzieci i zwierzęta. I jednym i drugim słońce nie przeszkadza. Nie przeszkadzało przez miliardy lat ewolucji życia na Ziemi. Oczy dość szybko się przestawiają ze stanu ułomnego spowodowanego przyciemnianiem do normalnego. Pomocne jest patrzenie na słońce z zamkniętymi powiekami. Wydaje mi się, że po tej zmianie mój wzrok się mniej męczy. Dodatkowo nie będąc okłamywanym przez okulary wiem kiedy trzeba się schować do cienia. Nie wiem, czy to efekt ćwiczenia, czy większego naświetlania, ale zauważyłem wyostrzenie widzenia peryferyjnego. W lesie, po zmroku dużo lepiej widzimy kątem oka. Również te kąty oka są bardzo skutecznym systemem ostrzegania. Są bardzo czułe na ruch.
„Niepowodzenia”? Ująłem je w cudzysłów, bo z każdego
niepowodzenia przyszły cenne nauki. Oj było niepowodzeń bez liku. Opiszę tylko
najważniejsze.
Pszczoły
nie przeżyły zimy. To chyba najsmutniejsza nauka. Już jesienią widać było, że
pszczoły zjadły sporo zapasów zebranych na wiosnę i w lecie. Niektórzy mówią,
że zima była łagodna i pszczoły zamiast zapaść w głębszą hibernację cały czas
zużywały sporo energii. Inni obwiniają moją nietypową metodę bezramkową.
Zdecydowałem, że zanim podejmę kolejną próbę to najpierw muszę nabrać więcej
wprawy z pozostałą częścią gospodarstwa. W tym roku nie zasiedliłem ponownie ula. Myślę, że w przyszłym roku spróbuję jeszcze raz. Póki
co kupiłem na Allegro paczkę kokonów murarek. Pszczoły się zadomowiły u nas i
wymurowały już tyle domków, że spodziewam się na wiosnę sporego wzrostu
kolonii. Ustawię uliki w sadzie, w warzywnikach. Będzie to również dobry pomysł
na prezent. Oprócz tego, że zapylają rośliny to jeszcze są bardzo wdzięcznym
obiektem obserwacji. Nie żądlą, więc dzieci mogą bezpiecznie obserwować
fascynujący cykl życiowy tych pracowitych zwierząt.
Niepowodzenia
ogrodniczo-rolnicze. Tych było i jest mnóstwo.
Inwazja nornicy w tym roku. Zjadły mi koło setki pieczołowicie przygotowanych sadzonek warzyw kapustowatych. Wyjadły wszystkie nasiona dyni i cukinii. Dopiero po miesiącu totalnych spustoszeń nauczyłem się utrzymywać równowagę (taki eufemizm na łapanie myszy).
Trzy Siostry. Próbowałem posadzić indiańskie Trzy Siostry: kukurydzę, fasolę i dynię. Niestety nornice zjadły wszystkie co do jednego nasiona kukurydzy.
Uprawa bezorkowa. Sporo niepowodzeń związanych z rezygnacją z orania i przekopywania grządek. Ale też sporo sukcesów i doświadczeń. Gdy czas pozwoli to poopisuję, bo tu jest sporo wiedzy. Po dwóch latach stosowania tej metody z twardej ziemi zrobiła się miękka i trzymająca wilgoć. Takie grządki świetnie nadają się u mnie do uprawy roślin kapustowatych. Nie udało mi się na nich wyhodować roślin korzeniowych: marchewki czy buraków. W przypadku tych roślin chyba nie obejdzie się bez energochłonnego przekopania grządki.
Back to Eden. Grządki zgodnie z zaleceniami
filmu Back To Eden nie udały się. Kupiłem zrębki, które już sporo leżały na polu i okazało się, że jest w nich pełno nasion chwastów. Dodatkowo zrobiłem zbyt cienką warstwę, niezgodnie z zaleceniami Paula Gautchiego. Zamierzam wrócić do tego eksperymentu, bo problemy wynikały z mojej ignorancji, a efekty poprawnego stosowania metody są kuszące.
Ziemianka zbyt zimna. Część ziemniaków przechowywanych w
dole ziemnym zmarzła. Wbrew zaleceniom dałem zbyt małą warstwę słomy na górę. Zrobię kolejne próby, bo przechowywanie jedzenia to równie ważna umiejętność co jego wytwarzanie.
W większości przypadków problemem był mój brak wiedzy.
Metody same w sobie nie są złe, tylko wymagają doświadczenia. Czasami drobne
zmiany decydują o sukcesie.
Było też sporo sukcesów ogrodniczych. Póki co ziemniaki pod
słomą są najbardziej ekonomiczną uprawą. Jeden dzień pracy przy sadzeniu
pozwala zapewnić całej rodzinie jedzenie. Zobaczymy tylko, czy uda mi się zapanować nad nornicami. Gryka była już w tym roku wysiana z
własnych nasion i pięknie rośnie. Może w któryś z zimowych wieczorów zrobię jakąś prostą młocarnię. Len niedługo będzie gotowy do zbioru - może uda się wycisnąć pierwsze krople własnego oleju. Również słoneczniki z przeznaczeniem na olej pięknie rosną.
Poza nornicami i bielinkiem kapustnikiem istotnym - a na pewno najsilniejszym - szkodnikiem jest państwo i urzędnicy. Ci ludzie
robią wiele, by nas zniewolić i faworyzować sieci supermarketów czy przywiązanie do banków. W moim
przypadku też sprawiali trudności. Udało mi się jednak nabrać do nich dystansu.
Kiedyś reagowałem bardzo emocjonalnie i cały czas myślałem o nich jak o
faszystowskim aparacie ucisku. Cieszę się, że nabrałem już znacznego dystansu.
Traktuję ich teraz jak chochliki, które są przekonane o swojej słuszności i
bezmyślnie lub umyślnie utrudniają życie innym. Kiedyś złość mnie ogarniała, gdy obróciwszy
się plecami baran mnie stuknął solidnie w tyłek. Teraz mnie to bawi, bo wiem, że
taka jego natura, i że jest to oznaka jego zdrowia a mojej nieuwagi. Podziwiam
jego refleks i spostrzegawczość. To samo z urzędnikami. Takie ich przeznaczenie
– są po to, by utrudniać życie. Podobnie jak baran są w swojej naturze doskonali
i staram patrzeć na nich z podziwem J. Złośliwości, które
czasem wyczyniają wymagają naprawdę sporo wysiłku i kreatywności. Myślę sobie,
że nawet jeśli mnie kiedyś zamkną w więzieniu, to będzie to dobra okazja na
sporo zaległych ćwiczeń, których ze względu na nawał pracy nie udało mi się
zrobić. W końcu nie da się ograniczyć wolności na prawdę wolnemu człowiekowi :).
Czy byłbym w stanie teraz już przeżyć, gdyby nagle uciąć
łączność z cywilizacją? Mój eksperyment uzmysłowił mi, że samowystarczalność
jest prawie niemożliwa bez wsparcia innych ludzi. Sam bym z pewnością szybko zginął.
Rodzina być może jest w stanie być samowystarczalna, ale przy obecnym braku
doświadczeń to byłby raczej survival, a nie pełne życie. Sądzę, że dopiero
wioska, skupisko kilku rodzin daje możliwość samowystarczalności. A i tak taka
samowystarczalność jest iluzją, bo opiera się ona na czerpaniu z doświadczeń
tysięcy naszych przodków. Do szczęścia potrzebujemy kontaktów z ludźmi i w moim przypadku ciekawe jest to, że poszukując niezależności natrafiłem na mnóstwo ciekawych osób.
Matriks powoduje, że jesteśmy skazani na „współpracę”.
Musimy chodzić do pracy, by spłacać raty kredytu. Musimy dzieciom kupować
drogie ciuchy, by nie były odrzucane przez rówieśników. Musimy płacić mafii
zwanej państwo podatki, by nas nie zamknęli w więzieniu. Wolność wyboru jest
bardzo ograniczona. Nawet dobroczynność jest realizowana z rewolwerem przy głowie: musimy płacić
emerytury i renty, bo w przeciwnym wypadku państwo nas wykończy. Samowystarczalność powoduje, że możemy robić to samo, ale nie musimy. To potężna różnica. Nie da się tego wyjaśnić słowami. To jest jedno z tych uczuć, które trzeba przeżyć, by wiedzieć co oznacza.
Najbardziej się cieszę, że moja próba pokazała mi, że
istnieje alternatywa do systemu dogmatów, nakazów i zakazów zwanych Matriksem
czy „cywilizacją zachodnią”. Cały czas w 90% jestem uzależniony od "cywilizacji", ale tej jeden krok w dobrym kierunku już mi wiele dał. Gdy obierzemy kierunek przeciwny do Matriksa to z
każdym dniem się od niego oddalamy. Nie trzeba robić bolesnego skoku „w busz”.
Wystarczy tak się ustawić, by z każdym dniem nasze drogi z Matriksem się
rozchodziły - choćby o jeden kroczek. Przestańmy oglądać telewizję. Przestańmy słuchać wiadomości. Nie
zaciągajmy kolejnego kredytu. Postarajmy się spłacić szybciej istniejące
zadłużenie. Zamieńmy metr kwadratowy trawnika na grządkę. Nauczmy się uprawiać
pomidory czy ziemniaki. Kupmy trzy kury i zróbmy im prowizoryczny kurnik. Przeczytajmy książkę o ziołach i wyeliminujmy w tym roku jedno lekarstwo syntetyczne. Na przykład zamiast aspiryny pijmy napar z kory wierzby. Zabierzmy
politykom kontrolę nad naszymi emocjami. Zanim się obejrzymy to coraz więcej
ludzi dołączy do nas widząc pozytywne efekty.
Trochę chaotycznie, ale coś na wzór obowiązkowego
podsumowania już jest za mną i teraz mogę spokojnie opisywać kolejne
doświadczenia. Stałych czytelników przepraszam za przerwę w pisaniu :). Jak już pewnie wiecie nie lubię przywiązania i czynności regularne zawsze mi sprawiały trudności :).
